तँजिअर

तँजिअर

मोरोक्कोचे जिब्राल्टरच्या सामुद्रधुनीवरील बंदर व तँजिअर प्रांताचे ठाणे. लोकसंख्या १,८७,८९४ (१९७१). जिब्राल्टरच्या नैर्ऋत्येस सु. ६१ किमी. व स्पेनच्या दक्षिण टोकापासून २७ किमी. आणि सामुद्रधुनीच्या पश्चिम प्रवेशद्वाराशी, मोक्याच्या ठिकाणी असलेले हे बंदर दीर्घकाळ सागरी व्यापाराचे केंद्र आणि यूरोपीयांचे विश्रामस्थान होते. मोरोक्कोतील सुप्रसिद्ध मोरोक्को चामडे, धने, बदाम, कातडी इ. येथून निर्यात होतात. ही एक मोठी व्यापारी उतारपेठ आहे. पर्यटन, बांधकाम, डबाबंद मासे, कापड हे येथील उद्योग आहेत. शहर दोन टेकड्यांच्या उतारावर वसलेले असून पंधराव्या शतकातील जुन्या तटबंदी विभागात हल्ली मोरोक्को कलेचे कौतुकालय असलेला राजवाडा, मोठी मशीद, कसबा इ. असून दक्षिणेस आधुनिक वस्ती आहे. १९६२ पासून मोरोक्कोचा सुलतान उन्हाळ्यात येथे राहतो. १९७१ मध्ये येथे विद्यापीठ स्थापन झाले आहे. फेज, मेकनेस, राबात, कॅसाब्लांका इ. शहरांशी तँजिअर उत्तम रस्त्यांनी आणि लोहमार्गांनी जोडलेले असून येथे आंतरराष्ट्रीय विमानतळ आहे. यूरोपशी जलमार्गाने सतत संपर्क असतोच.

इ. स. पू. पंधराव्या शतकातील हे फिनीशियन व्यापारठाणे, नंतर कार्थेजियन व टिंजिस ही रोमन वसाहत होती. मग व्हँडोल, बायझंटिन, व्हिसिगॉथ इत्यादींच्या अमलांनंतर ते आठव्या ते पंधराव्या शतकापर्यंत इस्लामी सत्तांखाली आले. नंतर पोर्तुगीज, स्पॅनिश, पुन्हा पोर्तुगीज व इंग्लिश सत्तांखाली जाऊन १६६५ मध्ये मोरोक्कोच्या सुलतानाकडे आले, ते त्याच्याकडे १९०४ पर्यंत होते. १९०६ च्या अल्जेसिरास अ‍ॅक्टनंतर याचे लष्करी महत्त्व ओळखून तँजिअर विभाग १९२३  मध्ये आंतरराष्ट्रीय देखरेखीखाली आणला गेला. दुसऱ्या महायुद्धानंतर ब्रिटन, फ्रान्स, स्पेन व इतर यूरोपीय राष्ट्रांबरोबर रशिया व अमेरिका यांनीही याच्या शासनात भाग घेतला. १९५६ मध्ये मोरोक्को स्वतंत्र झाल्यानंतर तँजिअर त्या राष्ट्रात समाविष्ट झाले.

लिमये, दि. ह.; कुमठेकर, ज. ब.

स्त्रोत: मराठी विश्वकोश