व्हाग्नर, आडोल्फ हाइन्रिख गोट्हेल्फ

व्हाग्न, आडोल्फ हाइन्रिख गोट्हेल्फर : (१८३५-१९१७). समाजवादी विचारसरणीचे जर्मन अर्थशास्त्रज्ञ. त्यांचे शिक्षण गटिंगेन व हायड्लबर्ग विद्यापीठांत झाले. बर्लिन विद्यापीठासह अनेक विद्यापीठांत त्यांनी अर्थशास्त्राचे अध्यापन केले. मानसोपचारतज्ञ व मानसिक रोगतज्ञ म्हणून त्यांनी आंतरराष्ट्रीय कीर्ती मिळविली. व्हाग्नर यांना १८८७ साली आकस्मिकपणे सिफिलिटीक डेमेंटिया या मानसिक रोगाने पछाडलेल्या रुग्णास मलेरिया झाल्यास त्याच्यात मानसिक सुधारणा होते असे आढळून आले. त्यावर त्यांनी मानसिक रुग्णास ट्युबरकल बॅसीलस जंतूंची लस टोचली; परंतु त्यांना मर्यादित यश मिळाले. त्यांनी १९१७ साली अंशपक्षाघात झालेल्या रुग्णास मलेरियाचे जंतू असणारी लस टोचण्याची उपचार पद्धत चालू केली. ह्या पद्धतीमुळे रुग्णात प्रगती झाल्याचे आढळले. त्यांनी मलेरियाचे जंतू असणारी लस वापरली, कारण मलेरिया हा क्विनीन औषधाने नियंत्रित ठेवता येतो. त्यांची ही उपचार पद्धत अवसाद चिकित्सा स्वरूपाची आहे . तिच्यामुळे असाध्य अंशपक्षाघात नियंत्रणाखाली आणता आला. ह्या उपचार पद्धतीत नंतर सुधारणाही झाल्या. व्हाग्नर यांना अवटू ग्रंथीवर केलेले संशोधनही महत्त्वाचे मानले जाते. हे संशोधन अवटू ग्रंथीच्या स्रावाच्या अभावामुळे होणाऱ्या जन्मजात दोषांसंबधी आहे. ते व्हिएन्ना येथे मरण पावले.

लेखक - पाटील चंद्रकांत प.