औद्योगिक सुरक्षा व आरोग्य संचालनालय

संचालनालयाबद्दल

औद्योगिक सुरक्षा व आरोग्य संचालनालय विभाग, कारखाने अधिनियम, १९४८ व त्याखालील तरतुदींची अंमलबजावणी आणि त्याखालील नियमांनूसार कामगारांची सुरक्षा, आरोग्य व कल्याण याबाबत खात्री करते. तसेच कामकाजाचे तास, कामाच्या जागेची परिस्थिती, अपघातांची आणि धोकादायक घटनांची संख्या कमी करणे, सुरक्षा, आरोग्य आणि कल्याण याबाबत कामगारांच्या तक्रारींवर राज्य व केंद्र शासनाने तयार केलेल्या धोरण आणि कार्यक्रमानुसार उपाययोजना करणे यामध्ये महत्वपूर्ण भुमिका बजावते. माहितीसाठी काही सारांश खालीलप्रमाणे:

• कामाच्या जागेतील विषमता व भेदभाव दूर करणे.
• व्यवसायिक आरोग्य आणि सुरक्षाविषयक जागरुकता वाढविणे. आणि त्यांची कामकाजाच्या ठिकाणी अंमलबजावणी करणे.
• कामगारांचे अधिकार हे मानवी हक्क असण्याची संस्कृती वाढविणे.
• कामाची उत्पादकता वाढण्यास मदत होईल अशी सेवा व माहिती पुरविणे.
• व्यवसायीक सुरक्षा व आरोग्य वाढवण्यासाठी कामगार आणि समाजाचा सहभाग.
• कामगारांचे मालक आणि शासन यांच्याशी निरोगीसंबंध
• कामगार आणि रोजगार संबंधित प्रकरणांमध्ये शासनाला धोरणात्मक सल्ला आणि मार्गदर्शन करणे.

उद्दिष्टे

संचालक, औद्यौगिक सुरक्षा व आरोग्य, महाराष्ट्र राज्य, यांचे प्रमुख उद्दिष्ट "कारखाने अधिनियमांच्या कलमांअन्वये कामगारांच्या सुरक्षा, आरोग्य आणि कल्याणासाठी काम करणे.” तसेच कामगारांच्या हक्कांचे संरक्षण आणि तक्रारींचे निवारण यांची हमी देणे.

संचालक, औद्यौगिक सुरक्षा व आरोग्य, यांच्या मार्फत अंमलबजावणी होणारे कायदे,

• कारखाने अधिनियम, १९४८.
• महाराष्ट्र कारखाने नियम, १९६३.
• हानिकारक रसायनांचे उत्पादन, साठवण, व आयात नियम, १९८९.
• रासायनिक अपघात (आपत्कालीन नियोजन, सुसज्जता, व प्रतिसाद) नियम, १९९६.
• श्रमिक मोबदला अधिनियम, १९२३.

कार्य

औद्योगिक सुरक्षा व आरोग्य संचालनालयाची कार्ये औद्योगिक सुरक्षा, व औद्योगिक आरोग्य, या दोन भागांमध्ये विभागली जातात:

औद्योगिक सुरक्षा

• परवाने जारी करणे
• कारखान्यांचे निरीक्षण करणे
• कारखान्यातील अपघातांची चौकशी करणे व प्रतिबंधात्मक उपाय सुचविणे
• तक्रारींची चौकशी करणे
• एम.ए.एच. कारखान्यांचे निरीक्षण करणे व आपत्ती व्यवस्थापन आराखडा तयार करणे
• कारखान्यांची सांख्यिकी माहिती गोळा करणे
• कायदेशीर कारवाया सक्षम व्यक्तींना मान्यता देणे
• कल्याण अधिकार्‍यांची नोंदणी

औद्योगिक सुरक्षा व आरोग्य संचालनालयाचा आरोग्य विभाग कारखान्यांमधील वातावरणाचे निरीक्षण करतो. आरोग्य विभागाची कार्ये पुढीलप्रमाणे :

औद्योगिक आरोग्य

• उपसंचालक (आरोग्य) कारखान्यांचे निरीक्षण करतात.
• कामाच्या वातावरणाचे निरीक्षण, आरोग्यविषयक सर्वेक्षणे, जसे की ध्वनीची तीव्रता, वायुविजन, हवा, इत्यादी.
• वयाची पडताळणी. कारखाने अधिनियमा अंतर्गत अल्पवयीन व्यक्तींची तपासणी व प्रमाणन
• धोकादायक प्रक्रियांमध्ये काम करणार्‍या व्यक्तींची आरोग्य तपासणी
• प्रमाणक शल्यचीकीत्साकाची प्राधिकृती.
• प्रथमोपचार प्रशिक्षण संस्थांना मान्यता देणे

स्त्रोत :  कामगार विभाग, महाराष्ट्र शासन