मलेरिया नियंत्रण योजना

हिवताप हटवण्यासाठी 1955 पासून राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय योजना चालू झाल्या. त्यावेळी दरवर्षी (संपूर्ण वर्षभरात मिळून) हिवतापाने निदान 10 टक्के लोक आजारी असायचे. जेव्हा ही योजना आखली गेली तेव्हा हिवतापाचे प्रचंड प्रमाण हे देशाच्या आर्थिक प्रगतीसमोर मोठेच आव्हान होते. त्यामुळे प्रचंड साधनसामग्री ओतून ही योजना राबविली गेली. सुरुवातीला इतके यश मिळाले, की देशातील हिवतापाच्या रुग्णांची संख्या नगण्य झाली. असे वाटले, की आता आपण नुसत्या हिवताप नियंत्रणाऐवजी निर्मूलनच करू शकू. पण हळूहळू हिवतापाने परत डोके वर काढले. आता जवळजवळ संपूर्ण देशातच हिवतापाचे रुग्ण आढळतात. दरवर्षी देशात सुमारे 25-30लाख हिवताप रुग्ण आढळतात. या अनुभवानंतर हिवताप निर्मूलन योजनेची पुनर्रचना करण्यात आली आहे. नवीन कार्यक्रमाची उद्दिष्टे आणि आखणी याप्रमाणे आहे.

उद्दिष्टे :

अंमलबजावणी :

(अ) हिवताप -गृहीत उपचार

कोणताही ताप हा हिवताप असू शकतो. हे गृहीत धरून रक्त नमुना घेतल्यानंतर वयोमानानुसार क्लोरोक्वीन गोळयांचा जो उपचार देण्यात येतो, त्याला गृहीत उपचार म्हणतात.

आरोग्य कर्मचा-याने क्लोरोक्वीन गोळयांचा उपचार रुग्णास जेवणानंतर किंवा काही खाल्ल्यानंतर स्वतःच्या समक्ष द्यावा. उपाशीपोटी उपचार देऊ नये.

(ब) एकदिवसीय समूळ उपचार

(1) समस्याग्रस्त विभागातून आलेले लोक, (2) मेंढपाळ, (3) मजूर वर्ग यांना क्लोरोक्वीन गोळयांचा वयोमानानुसार एक दिवसीय उपचार खालीलप्रमाणे देण्यात येतो. त्यामुळे भविष्यात उद्भवणा-या संभाव्य उद्रेकांस वेळीच आळा घालता येतो.

(क) सामुदायिक गृहीत उपचार

हिवताप समस्याग्रस्त विभागात, राज्यांच्या सीमालगत विभागातील लोकांच्या रक्तात हिवतापाचे जंतू असण्याची बरीच शक्यता असते. अशा वेळेस हिवतापाचा उद्रेक होण्याची शक्यता संभवते. असा उद्रेक होऊ नये म्हणून अशा विभागातील समस्त लोकांना क्लोरोक्वीन गोळयांचा (रक्त नमुने न घेताच) उपचार करण्यात येतो. यास सामुदायिक गृहीत उपचार असे म्हणतात. हा उपचार आरोग्यकर्मचारी/ आरोग्यसहाय्यक/ आरोग्यप्रतिनिधी यांनी वैद्यकीय अधिका-यांच्या सूचनेनुसार स्वतःसमक्ष करावा.

लेखक : डॉ. श्याम अष्टेकर (MBBS, MD community Medicine)

संदर्भ : आरोग्याविद्या