অসমীয়া   বাংলা   बोड़ो   डोगरी   ગુજરાતી   ಕನ್ನಡ   كأشُر   कोंकणी   संथाली   মনিপুরি   नेपाली   ଓରିୟା   ਪੰਜਾਬੀ   संस्कृत   தமிழ்  తెలుగు   ردو

शाळेला जाण्या आधीच्या वयातील लहान मुलांसाठी योग्य पाककृती

प्रस्तावना

आपण आत्ता पर्यंत पाहिले आहे की शाळेला जाण्या आधीच्या वयातीललहान मुलांचे (१-५ वर्ष) पोषण किती आवश्यक आहे. या वयोगटातल्या मुलांना रोज २० ग्राम प्रथिन आणि ८००- १५०० कॅलरीज लागतात.

भारतात केलेल्या पाहणी प्रमाणे शाळेला जाण्या आधीच्या वयातील लहान मुलांच्या सध्याच्या आहारा मध्ये ३०० कॅलरीज पर्यंत कमतरता आहे. स्थानिक बाजारात मिळणारे धान्य आणि डाळींवर आधारित असलेले अतिरिक्त आहार ही कमतरता पार पाडू शकतात आणि त्यांमधून अधिक प्रमाणात प्रथिन सुद्धा मिळू शकतो. असे पदार्थ खाली दिलेले आहेत आणि अतिरिक्त खाद्य कार्यक्रमात वापरू शकतो जे शाळेला जाण्या आधीच्या लहान मुलांसाठी खेड्यात आणि शहरी झोपडपट्टी मध्ये वापरू शकता आणि ते जास्त कॅलरीज सुद्धा पुरवतात.

आपल्याला हे सुद्धा लक्षात ठेवायला पहिजे की मुलांना देण्यात येणारे अतिरिक्त आहार फार जास्त प्रमाणात सुद्धा नसावे. पाककृती तयार करताना ही काळजी घेण्यात आली आहे. उदा. पोहे वापरून करण्यात येणारे पाककृती (क्र. १५) पोहे हे आधीच आर्धे शिजवलेले आहे आणि जास्त प्रमाणात केल्याने सुद्धा शेवटी जास्त प्रमाण राहात नाही. हे दुसरे पदार्थ करतान शक्य नसेल. प्रमाण एका मुलासाठी एका दिवसासाठी सांगितले आहे. जास्स्त प्रमानात खाद्ध कार्यक्रमामध्ये वापर करताना, शंभर मुलांसाठी तयार करण्यास परिशिष्टात दिले आहे.

ज्वारीचा उपमा

 

साहित्य

ज्वारीचे रवा

४५ ग्राम

भाजलेले शेंगदाणे

१५ ग्राम

तेल

७ ग्राम

मसाले (फोडणी)

आवश्यकते नुसार

पद्धती
  • तेलात फोडणी देऊन त्यात ज्वारीचा रवा थोडेफार तपकिरी होऊ पर्यंत भाजून घ्या. त्यात पाणी घालून मऊ होऊ पर्यंत शिजवून घ्या.
  • भाजलेले शेंगदाणे फोडून त्यात घालून आणखी थोडा वेळ शिजवून घ्या.

आन्ध्र प्रदेशच्या काही खेड्यात खास पोषण कार्यक्रमात हे पदार्थ प्रत्यक्षात वापरले जात आहेत.

मका पुट्टु

 

साहित्य

मक्याचे रवा

३५ ग्राम

मसूर डाळीचे पूड

२५ ग्राम

गूळ

२५ ग्राम

पद्धती
  • मक्याचे रवा आणि मसूर डाळ भाजून बारीक करून घ्या.
  • गूळ पाण्यात मिसळून एका चाळणीतून किंवा कापडातून काढून घ्या. गुळाच्या पाण्यात मक्याचे आणि डाळीचे बारीक केलेले पूड घालून घट्ट घोळून घ्या. हे मिश्रण एका कापडावर घालून वाफवून घ्या.

बाजरीची खिचडी

 

साहित्य

बाजरी

४० ग्राम

मुगाचे डाळ

२५ ग्राम

गाजर

२० ग्राम

तेल

८ ग्राम

गाजरा ऐवजी उपलब्ध असेल तर रताळे किंवा टॅपियोका (ज्याचे साबुदाणे करतात) वापरू शकता.

पद्धती
  • गाजर किसून घ्या.
  • डाळ अर्धी शिजवून घ्या.
  • डाळीत बाजरा, किसलेले गाजर आणि मीठ टाकून मऊ होऊ पर्यंत चांगले शिजवून घ्या.
  • आंचे वरून काढून तेलात जि-याची फोडणी द्या.

बर्फी ( गोड शिरा)

 

साहित्य

पोहे

२५ ग्राम

भाजलेले शेंगदाणे

२० ग्राम

गूळ

२५ ग्राम

पद्धती
  • पोहे भाजून त्यात शेंगदाणे टाका. गुळाचा चिकट पाक तयार करा.
  • त्यात लगेच भाजलेल्या पोह्याचे मिश्रण घालून मिसळून घ्या. एका ताटात थोडेसे तेल किंवा तूप लावून हे मिश्रण त्यावर पसरवून लगेच फोडी कापून घ्या.
  • आन्ध्र प्रदेशच्या खास पोषण कार्यक्रमात हे पदार्थ व्यापक रुपात वापर होत आहे.

गहू डाळीचे लाडू

 

साहित्य

अख्खे गहू

३० ग्राम

मुगाचे डाळ

२० ग्राम

शेंगदाणे

८ ग्राम

साखर किंवा गूळ

२० ग्राम

गहू ऐवजी ज्वारी, मका किंवा नाचणी वापरू शकता

पद्धती
  • गहू, मूग डाळ आणि शेंगदाणे भाजून बारीक पूड करून घ्या. गुळाचे पाक करून त्यात केलेले पूड घालून त्याचे लाडू बांधा.

पोह्याचे लाडू

 

साहित्य

पोहे

३५ ग्राम

भाजलेले चणा डाळ

२५ ग्राम

साखर किंवा गूळ

२५ ग्राम

पद्धती
  • पोहे, भाजलेले चणा डाळ आणि साखर बारीक करून एकत्र करून घ्या.
  • लाडू बाधण्यास येईल इतके थोडेसे गरम पाणी घालून त्याचे लाडू तयार करून घ्या.
  • लाडू वाढण्यास तयार होतील.

हे आपण दलिया/ पोरिज सारखे तयार करून शिशु आहारा साठी वापरू शकता.

ज्वारीची खिचडी

 

साहित्य

ज्वारीचे रवा

३५ ग्राम

मुगाचे डाळ

३५ ग्राम

भोपळा

२० ग्राम.

गाजर

२० ग्राम

तेल

५ ग्राम

मसाले (फोडणी)

आवश्यकते नुसार

पद्धती

  • ज्वारीला अर्धे शिजवून घ्या.
  • त्यात डाळ घालून शिजवून घ्या.
  • गाजर आणि भोपळा किसून त्यात मिसळून घ्या. थोडे घट्ट होऊ पर्यंत शिजवा.
  • आंचेवरून काढून त्यात फोडणी द्या.

गव्हाची खीर / पायसम

 

साहित्य

अख्खे गहू

३० ग्राम

भाजलेले चणा डाळr

२० ग्राम

साखर

२५ ग्राम

शेंगदाणे

८ ग्राम

पद्धती

  • गहू भाजून बारीक करून घ्या.
  • त्यात भाजलेल्या चणा डाळ पूड, साखर आणि फोडलेले शेंगदाणे मिसळून घ्या. पाच मिनिटे शिजवा.

याच्या व्यतिरिक्त पुढच्या भागात दिलेल्या नाश्त्याचे प्रकार पण आपण शाळेला जाण्या आगोदरच्या लहान मुलांना जास्तीत जास्स्त देऊ शलता.

हैद्राबादच्या जवळच्या गावांमध्ये आणि आन्ध्र प्रदेशच्या काही खेड्यांमधे हे पदार्थ लहान मुलांना देण्यास वापरले जात आहेत. गावातल्या बायका आणि युवक मंडळची लोक या कार्यक्रमात प्राथमिकतेने भाग घेतले आणि लहान मुलांना हे खाद्य खाऊ घातले. मूल्यांकन केल्यावर दिसून आले की ज्यांना हे खाद्य अतिरिक्त आहारात मिळालेले होते त्या मुलांमधे पोषक तत्वांची कमतरतेची लक्षणे कमी प्रमाणात दिसून आले. ह्याने हे सिद्ध होईल की प्रेरित झालेले समाज मुलांचे पोषण वाढवण्यात स्थानिक बाजारात मिळणारी कमी किमतीचे पदार्थ वापरून मदत करू शकतात.

 

स्त्रोत : परिशिष्ट: नॅशनल इन्स्टिटूट ऑफ न्यूट्रिशन
इंडियन काउन्सिल ऑफ मेडिकल रिसर्च
हैदराबाद – ५००००७

अंतिम सुधारित : 8/3/2020



© C–DAC.All content appearing on the vikaspedia portal is through collaborative effort of vikaspedia and its partners.We encourage you to use and share the content in a respectful and fair manner. Please leave all source links intact and adhere to applicable copyright and intellectual property guidelines and laws.
English to Hindi Transliterate